بررسی ویژگی‌های موفولوژیک و بیوشیمیایی مرتبط با عمرگلجایی در جمعیت‏ های نرگس‌ شهلا (Narcissus tazetta L.) در شرایط آب و هوایی خوزستان

Abstract

گل نرگس شهلا (Narcissus tazetta) از تیره Amaryllidaceae، ازنظر ویژگی ­های زینتی و دارویی اهمیت فراوانی در دنیا دارد.‌ هدف ‌از ‌این پژوهش ‌بررسی ‌تنوع 13 جمعیت نرگس از‌ مناطق معتدل و گرمسیری ‌کشور برای یافتن جمعیت­ های برتر از نظر کیفیت پس از برداشت، با توجه به شاخص ­های مورفولوژیک ‌و بیوشیمیایی بود. این پژوهش به­ صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه انجام شد. در این تحقیق، شاخص­ های مؤثر بر کیفیت گل بریده شامل: تعداد ساقه گل دهنده، طول ساقه، وزن ساقه همراه گل، جذب محلول، کیفیت ظاهری، کلروفیل برگ، پرولین گلچه، کربوهیدرات­های محلول گلچه، فنول کل گلچه، محتوای مالون دی آلدئید گلچه، پروتئین گلچه، فعالیت آنزیم­های پراکسیداز و کاتالاز گلچه اندازه­ گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین جمعیت­ ها برای کلیه صفات بجز کیفیت ظاهری معنی ­دار بود. بر اساس تجزیه خوشه­ای داده­ های بیوشیمیایی، جمعیت ­ها در دو گروه اصلی تقسیم شدند. گروه اول شامل جمعیت ­های کازرون، بهبهان، جهرم، ایلام، شیراز و کرمان بود. در این گروه؛ صفات مهمی هم چون کلروفیل کل، جذب محلول و فنول کل بیش­ترین مقدار را داشتند. گروه دوم به دو زیر گروه تقسیم گردید. در زیر گروه الف جمعیت ­های خوسف، قائم­شهر و خرم آباد قرار داشتند و در زیر گروه ب اهواز، آبدانان، گچساران و مهران قرار گرفتنتد. زیر گروه الف صفاتی چون محتوای پرولین، مالون­دی آلدئید، آنزیم­های آنتی ­اکسیدانی پراکسیداز و کاتالاز عوامل مؤثر در این گروه بودند. در زیر گروه ب ویژگی­ های پروتئین کل و کربوهیدرات­های محلول بیش­ترین مقدار را داشتند. از لحاظ عمرگلجایی جمعیت­های اهواز، آبدانان، گچساران و مهران که بیش­ترین مقدار پروتئین کل و کربوهیدرات ­های محلول را در پایان آزمایش داشتند و محتوای پرولین، مالون­دی آلدئید، آنزیم­ های آنتی اکسیدانی پراکسیداز و کاتالاز آنها پس از گذشت 10 روز در سطح پایینی بود به­ عنوان جمعیت­های برتر معرفی شدند. به­ طور کلی این ارزیابی نشان داد تنوع مورفولوژیک و بیوشیمیایی بالایی در جمعیت­های بومی نرگس وجود دارد که می­تواند در نتیجه تنوع اقلیمی بسیار متفاوت در ایران و هم چنین جهش در این گیاه باشد. در مجموع درک چنین تنوع بالایی در مدیریت و حفاظت ژرم­پلاسم این گیاه مفید می باشد و بهنژادگر را در تعیین راهبردهای بهره­برداری، اصلاح و اهلی ­سازی و کشت و کار این گیاه یاری می­کند.