تأثیر بهینه‌سازی تاریخ‌ کاشت و دزهای کاربرد اختلاط علف‌کشی اگزادیازون + کلوپیرالید بر مهار علف‌های هرز و عملکرد کلزا

چکیده مقاله

سابقه و هدف: در خوزستان، تنوع گونه‌ای علف‌های هرز کلزا با تغییر در شرایط محیطی در زمان کاشت این گیاه تفاوت چشمگیری می‌یابد. در بازه زمانی بین نیمه دوم مهر تا نیمه اول آبان که بخش بزرگی از کلزای استان کشت و کار می‌شود، علف‌هرز پنیرک (Malva spp.) غالب بوده و در صورت عدم کنترل علاوه بر ایجاد افت عملکرد دانه، پس از برداشت نیز افت ناخالصی و رطوبتی دانه تحویلی به مراکز خرید را به میزان زیادی بالا می‌برد. با توجه به محدود بودن سبد علف‌کشی کلزا و عدم کارایی علف‌کش‌های توصیه‌شده، کاربرد علف‌کش‌های ثبت‌شده برای سایر محصولات در زراعت کلزا اجتناب‌ناپذیر شده است. در این میان، علف‌کش اگزادیازون پتانسیل خوبی برای کنترل برخی علف‌های هرز خسارت‌زا مانند پنیرک نشان داده است. بنابراین، در این مطالعه پاسخ عملکرد دانه کلزا به دزهای کاربرد اختلاط علف‌کشی "اگزادیازون+کلوپیرالید" در تاریخ‌های کاشت مختلف بررسی شد.
مواد و روش‌ها: تیمارهای آزمایشی شامل نسبت‌های مختلف اختلاط دو علف‌کش شامل "250 میلی‌لیتر کلوپیرالید در هکتار + 50 میلی‌لیتر اگزادیازون در هکتار"، "500 میلی‌لیتر کلوپیرالید در هکتار + 100 میلی‌لیتر اگزادیازون در هکتار"، "750 میلی‌لیتر کلوپیرالید در هکتار + 150 میلی‌لیتر اگزادیازون در هکتار"، "یک لیتر کلوپیرالید در هکتار + 200 میلی‌لیتر اگزادیازون در هکتار" و بدون مصرف علف‌کش (شاهد آلوده) بودند. این تیمارها در پنج تاریخ کاشت شامل 20 مهر، 4 آبان، 18 آبان، 2 آذر و 16 آذر سال زراعی 1401-1402 بر زیست‌توده علف‌های هرز و عملکرد دانه کلزا ارزیابی شد. هر تاریخ کاشت به‌عنوان یک محیط فرض شد و داده‌ها به صورت مرکب تجزیه شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که استفاده از دزهای بالاتر اختلاط علف‌کشی "اگزادیازون + کلوپیرالید" و تاریخ‌های کاشت زودتر منجر به کاهش بیشینه وزن خشک علف‌های هرز شد. در تاریخ‌های کاشت زودتر، دز کمتر اختلاط علف‌کش برای کاهش 50 درصدی زیست‌توده علف‌های هرز مؤثر بود. بر مبنای خروجی‌های مدل، بیشترین افت عملکرد دانه در دامنه‌ای از شرایط مصرف دزهای کمتر و تاریخ‌‌های کاشت تاخیری مشاهده شد. کاربرد حدود 75 درصد از حداکثر مقدار مصرف‌شده از اختلاط علف‌کشی "اگزادیازون + کلوپیرالید" در تاریخ‌های کاشت 20 مهر، 4 آبان و 18 آبان به ترتیب تنها به افت عملکردی در حدود 0/7، 3/3 و 9/8 درصد منتج شد. همچنین، افت عملکرد دانه کلزا در تاریخ‌های کاشت 2 آذر و 16 آذر با همین مقدار از کاربرد اختلاط علف‌کشی "اگزادیازون + کلوپیرالید" به ترتیب به حدود 6/25 و 3/50 درصد رسید. مدل‌های توسعه‌یافته به‌خوبی توانستند پاسخ‌های زیست‌توده علف‌های هرز و عملکرد دانه کلزا به تاریخ‌های کاشت و دزهای مختلف علف‌کش را توصیف کنند.
نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که ترکیب دزهای بالاتر اختلاط علف‌کشی "کلوپیرالید + اگزادیازون" با تاریخ‌های کاشت زودتر به‌طور مؤثری زیست‌توده علف‌های هرز را کاهش و عملکرد کلزا را افزایش می‌دهد. این یافته‌ها بر ضرورت بهینه‌سازی تاریخ‌ کاشت و دز علف‌کش‌ به‌منظور ترویج تولید پایدار کلزا تأکید دارد.