واسنجی و ارزش‌گذاری اقتصادی خدمت بوم‌سازگان آبدهی در حوزه‌های آبخیز مرز شرقی کشور

چکیده مقاله

آبدهی یک شاخص کلیدی عملکرد و خدمت بوم‌سازگان با ارزشی است که مستقیماً بر توسعه پایدار اقتصاد، رفاه انسان و بوم‌سازگان حوضه تأثیر می‌گذارد. با استفاده از مدل ارزش یکپارچه خدمات محیط‌زیستی (InVEST)، تغییرات آبدهی در 10 حوزه آبخیز واقع در مرز شرقی کشور (استان خراسان جنوبی) تحت‌تاثیر تغییرات کاربری اراضی و پوشش سرزمین شبیه‌سازی شد. مدل با استفاده از داده‌های طولانی مدت دبی در ایستگاه‌های افین، خونیک علیا، منصورآباد، گزیک و آهنگران واسنجی گردید. همچنین ارزش اقتصادی خدمت تولید آب در هر کدام از کاربری اراضی/پوشش‌های مختلف سرزمین محاسبه شد. نتایج، بیشترین حجم آبدهی را حوزه آبخیز اسفدان با میزان 8126129 مترمکعب و کمترین را حوضه نمکزار خواف با میزان 185590 مترمکعب نشان داد. میزان آبدهی در کل منطقه مورد مطالعه 14836168 مترمکعب بدست آمد. بیشترین میزان تولید آبدهی در کاربری مرتع متراکم و نیمه‌متراکم با بیش از 12 میلیون و 430 هزار مترمکعب و پس از آن در کاربری مرتع تنک با بیش از 1 میلیون و 990 هزار مترمکعب قرار داشت. آبدهی از جنوب‌شرق به شمال‌غرب در حوزه‌های آبخیز منطقه موردمطالعه افزایش می‌یابد. ارزش کل اقتصادی تولید آب در حوزه آبخیز مرزی شرقی معادل 5/16115806 میلیون ریال بدست آمد. نمایش فضایی توزیع ارزش‌های اقتصادی اکوسیستم که در این پژوهش از طریق کمی‌سازی، نقشه‌سازی و ارزش‌گذاری خدمات بوم‌سازگان انجام شد می‌تواند به‌عنوان ابزارهای مهم و قابل اعتماد برای مدیریت سرمایه‌های طبیعی و سیاست‌گذاری استفاده شود.